Instytucje, kultura i rozwuj – 3

Wbrew wspułczesnej poprawności politycznej kultury dzielą się na lepsze i gorsze. Jedne bardziej sprzyjają wzrostowi gospodarczemu. Drugie mniej.

Spujrz na Chiny. 1000 lat temu Chiny  miały lepsze technologie niż Europa. Już w XIII wieku stosowały np. artylerię, oraz stosowały w obrubce włukien do produkcji przędzy siłę mechaniczną zasilaną płynącą wodą. Ale gdy do Chin dotarli Europejczycy zastali mury obronne z działobitniami na kturych już nie było armat, a technika mechanicznej obrubki konopii została dawno zapomniana. Jednemu cesarzowi nie podobały się armaty, innemu młyny mechaniczne, a ich edykty przyjęto z konfucjańskim spokojem i pokorą. Potem już Chińczycy importowali tkaniny tanio, bo mechanicznie produkowane w Anglii.

To co określamy jako instytucje społeczno-gospodarcze zazwyczaj ma głębokie podłoże kulturowe. Niemcuw w XX wieku podziwiano za niezależność Bundesbanku ich banku centralnego. I owszem, gdy badać rozwiązania takie jak kadencyjność władz banku centralnego czy też prawo politykuw do odwołania kierownikuw banku centralnego to Niemcy mieli jeden z najbardziej niezależnych bankuw centralnych. Lecz rozwiązania instytucjonalne są tylko wyrażeniem woli obywateli. Przecież to ustawa zabraniała niemieckim politykom gmerać przy Bundesbanku. A ustawy politycy mogą zmieniać. Politcy nie naruszyli instytucjonalnej niezależności Bundesbanku bo się bali. Wszyscy Niemcy pamiętają co się z nimi stało, gdy wartość waluty została zniszczona po pierwszej wojnie światowej. 

Instytucje, te szeroko rozumiano po angloamerykańsku, a nie budynki z biało czerwoną tabliczką są zazwyczaj rezultatem historycznego przypadku. Taka rewolucja angielska z 1688 roku przez przypadek umożliwiła państwu angielskiemu zaciąganie ogromnych pożyczek na prowadzenie wojen, a wszystko dlatego, że trzeba było ograniczyć władzę krula, oraz ograniczyć skłonność kruluw do wydawania więcej niż zbierali w podatkach i innych dochodach.

Przed rokiem 1688 w Angli jak w całej Europie pożyczki państwa były osobistym zobowiązaniem krula. A krulowie tak mają, że ponieważ stanowią prawo, oraz je egzekwują to regularnie decydują się nie spłacać zaciągniętych pożyczek. Przykładuw można mnożyć, ale prawie każdy słyszał o tym co krul Francji zrobił z templariuszami. Normą więc było, że w całej Europie dług publiczny nie przekraczał 5% uwczesnego PKB.

Wracając do naszych Angoli, gdy wygnali Jakuba II za jego zbytni katolicyzm oraz uciskanie obywateli i sprowadzili sobie za krula Wilhelma III Orańskiego to wprowadzili kilka nowości do swych urządzeń politycznych. Po pierwsze krul przestał być wyłącznie pomazańcem, jego władza płynęła nie tylko od Boga, ale ruwnież z umowy z ludem. Jeśli kruł łamał umowy to obywatele mieli obowiązek wystąpić przeciw krulowi. Uczyniło to ustawy parlamentu naczelnym źrudłem prawa, kturego krul nie mugł łamać gdyż groziło to obaleniem jego panowania. Po drugie po kilku niefortunnych wcześniejszych doświadczeniach ustalono, że zaciąganie długu wymaga ustawy parlamentu, a nie pogawędki krula i kilku bankieruw. Skutek był taki, że państwo nie mogło już bezkarnie wypiąć się na kredytodawcuw i odmuwić spłaty. A wręcz mogło teraz wiarygodnie zobowiązać się do spłaty długu. W końcu lepiej spłacić dług niż stracić koronę. Instytucja polityczna zwana podziałem władzy pomiędzy krulem a parlamentem uczyniła pożyczanie państwu angielskiemu bezpiecznym interesem. I o dziwo tak jak ekonomia instytucji przewiduje dług wiarygodnej Anglii wzrusl z tych 5% PKB typowych dla uwczesnej Europy do ponad 40%. Była kasa na statki, armaty, muszkiety itp zabawki.

 

Inne wpisy w wątku Instytucje, kultura, rozwuj:

Demokracja a wojna na morzu– prowadzenie wojny na morzu jest droższe i bardziej skomplikowane niż prowadzenie wojny na lądzie. Wymaga wyższych podatkuw, oraz dogadywania się władzy z większą częścią społeczeństwa. Skuktkuje to tym, że morskie potegi wojenne były raczej demokracjami w odróżnieniu od zamordystycznych potęg lądowych.

Wspulnota miernot – 22 września 2010 – społeczeństwa rządzone przez dużą część swojej historii przez obce i wrogie władze mogły wytworzyć normy, gdzie na rozkaz okupanta odpowiadano solennymi obietnicami jego wykonania, ale gdzie racjonalnym było kombinowanie jak wykonać rozkaz jak najmniejszym kosztem.

0 comments… add one

Leave a Comment