Kryzys to dopiero będzie – 8

Stymulowanie popytu, kontra uniknięcie niewypłacalności

Słabiutka koniunktura gospodarcza oraz narastające zadłużenie państw zachodnich w tym Polski czynią istotnym pytanie: stymulować, czy oszczędzać?

Keynsisci odpowiedzą: stymulować! Zwiększenie wydatków przez rząd rozkręca koniunkturę, a zmniejszenie wydatków schładza koniunkturę. Zwiększone wydatki przywrócą wiarę gospodarstw i firm w rozwój. Wzrost gospodarczy osiągnięty w ten sposób spowoduje, że dług  publiczny zmniejszy się relatywnie do rozmiaru gospodarki.

Ekonomiści neoliberalni powiedzą: oszczędzać, zwłaszcza, gdy już jesteśmy zadłużeni. Pomysł na to, że rząd powinien w czasach kryzysu wydawać więcej niż ma wpływów jest dobry, ale tylko pod warunkiem, że w czasach wzrostu oszczędzał.

Zwolennicy stymulowania podnoszą zazwyczaj dwa dowody. Po pierwsze z równania opisującego PKB wywodzą matematycznie poprawne równanie:

Bilans sektora prywatnego + bilans sektora publicznego + bilans w obrotach ze sektorem zagranicznym = 0

Na podstawie powyższego równania przypominają, że jeżeli zarówno sektor prywatny jak i publiczny oszczędzają to dany kraj musi mieć nadwyzkę w handlu zagranicznym. Niemożliwym więc jest by wszystkie kraje na raz oszczędzały. A jeśli jednak wszystkie kraje na raz będą próbować zwiększyć oszczędności to doprowadzą tylko do deflacji.  

Owszem prawda, tylko że prawda, która nie uwzględnia emocji ludzkich w obliczu narastającego zadłużenia państw zachodnich. Zwiększenie wydatków rozkręca gospodarkę, chyba że pracownicy, podatnicy i przedsiębiorcy przestraszą się, że wyższe wydatki oznaczają wyższe podatki za ich życia. A ten moment przestraszenia się gospodarstw domowych i biznesu nieuchronnie się zbliża. Od lat 70ych dług publiczny państw zachodnich systematycznie rośnie. Mniej więcej od lat 50ych rośnie też ukryty dług publiczny państw zachodnich – system płacenia za emerytury dziadków przez dzieci i wnuki był wypłacalny dopóty każde następne pokolenie było liczniejsze od poprzednich. Przez kilka dziesięcioleci spłatę wyższych wydatków można było przerzucać w daleką przyszłość. Niestety ta niegdyś daleka przyszłość właśnie się zbliża. Gdy zauważą ją obywatela to gospodarstaw domowe ograniczą konsumpcję a firmy ograniczą inwestycje. I w rezultacie zaczną oszczędzać pieniądze wpompowane do gospodarki przez rząd zamiast je wydawać. Wtedy żadna ilość pieniądza wpompowanego w gospodarkę już jej nie rozrusza.

Po drugie, zwolennicy stymulowania za przykład wyjścia z depresji poprzez zwiększenie wydatków pokazują USA, które zwiększając na kredyt wydatki w czasie drugiej wojny światowej wyszły z wielkiej depresji. Zapominają  tylko dodać, że zniszczone przez wojnę gospodarki Europy i Azji masowo potrzebowały amerykańskich produktów, co znacznie ułatwiło Amerykanom spłatę powojennych długów. Zresztą Niemcy i Japonia na wymuszonym powojennym oszczędzaniu wcale tak źle nie wyszły.

Żeby nie było tak pesymistycznie: owszem po półwieku życia na kredyt świat zachodni czeka z półwieku oszczędzania. Bieżącej konsumpcji nie da się już finansować rosnącym długiem, oraz obietnicą uregulowania rachunków przez przyszłe pokolenia.

Na szczęście w sytuacji, gdy gospodarstwa domowe widzą nieuchronnie zbliżającą się niewypłacalność państwa to obcięcie wydatków może stymulować gospodarkę. Bo podatnicy uwierzą, że obcięcie wydatków ratuje nas przed  zwiększeniem podatków i zaczną więcej wydawać.

Inne wpisy w cyklu "Kryzys to dopiero będzie":

Grecka lekcja dla Polski – 11 maja 2010 – Brak samoograniczenia konsumpcji w latach 70ych, pogłębienie nierozsądnej polityki gospodarczej na początku lat 80ych, oraz kryzys w 2010 świadczą o tym, że długo można żyć ponad stan za pieniądze innych. Ale powrót do rzeczywistości choć może zająć długo, bo w wypadku Grecji jakieś 40 lat jest nieunikniony. A  gdy już nadejdzie jest bardzo bolesny.

Grecja i tak zbankrutuje  – 3 maja 2010 – Zwiększenie pomocy dla Grecji z 45 miliardów do 100 miliardów Euro nie uratuje Greków. 

Grecja ogłosi niewypłacalność w 2011 lub 2012. –  8 kwietnia 2010 – W tym roku Grecy będą udawać, że obcinają wydatki, podwyższają podatki i likwidują przywileje różnych grup zawodowych i branżowych. A Unia Europejska i Międzynarodowy Fundusz Walutowy będą udawać, że pomagają Grekom.

Banki polskie gotowe na kryzys na 3+  – 1 kwietnia 2010 –  Banki odnotowują największy od pięciu lat poziom należności zagrożonych, które to należności w okresie od 2008 podwoiły się. Kolejne uderzenie w naszą gospodarkę przez wydarzenie zagraniczne będzie dla banków niebezpieczne.

Kryzysy finansowe chodzą stadami.  – 8 lutego 2010 – Grecja jest tylko ostrzeżeniem przed czasami, które nadchodzą. W przeszłości recesja spowodowana masowymi bankructwami instytutcji finansowych doprowadzała zazwyczaj w przeciętnie trzy  lata do ponad przeciętnej ilości bankructw państw.

Nie wiem co będzie w Polsce – 4 stycznia 2010 – Nie wiem co będzie w Polsce. Bo nie wiem jak zostanie ulokowana strata z ostatniego kryzysu. Wiem, natomiast że rządy państw rozwiniętych mają kurczące się możliwości uśmierzania dolegliwości kryzysu przy pomocy dalszego zadłużania się. Coraz więcej przemawia za tym, że sięgną po inflację…

Kryzys to dopiero będzie – 22 października 2009 – Kryzysik minął. A kryzys to dopiero będzie. Rządy państw rozwiniętych uśmierzyły dolegliwość recesji zasypując rynek pieniędzmi. Ale nie rozwiązały źródła problemu, czyli nadmiernej konsumpcji na kredyt  i nieudacznych regulacji systemu bankowego.

Wpisy w cyklu "Lekcje z Krysysiku":

Cisza przed burzą…  – 10 sierpnia 2009 – W naszej gospodarce jest trochę skromniej niż w latach uprzednich, ale obyło się bez wielkiego załamania. Jeśli uda się sztuczne pompowanie konsumpcji na zachodzie to mamy z 2-4 lata ciszy na uporządkowanie naszej gospodarki, oraz prywatnych finansów. 

Obciąć wydatki, podnieść podatki  i spłacać zadłużenie – 29 czerwca 2009 – Zamiast zapowiadanego końca kapitalizmu, mamy koniec tworzonej na kredyt iluzji zamożności welfare state.  Złota era sektora publicznego dobiega końca. Jeśli nie chcemy, by nasz sektor publiczny pociągnął Polskę na dno trzeba obniżać wydatki i podnosić podatki. 

Po pierwsze prewencja  – 4 czerwca 2009 – Skutki recesji należy łagodzić zanim się ona zacznie. Przede wszystkim gromadząc oszczędności publiczne, które można w recesji wydać, by zastąpić spadek wydatków prywatnych.

Trzymał Kozak Tatarzyna, a Tatarzyn za łeb trzyma – 7 maja 2009 – Wciągnięcie banków zachodnich do Polski spowodowało, że stabilność tych banków, a więc i gospodarek z których pochodzą zależy od rozwoju sytuacji w Polsce. 

Po opanowaniu kryzysiku będzie delewarowanie – 30 kwietnia 2009 – Kryzys to dopiero będzie.

Polska zeszła ze ścieżki szybkiego rozwoju gospodarczego – 22 kwietnia 2009 

Wpisy w serii "Dekada Niepewności":

Polska – złote ćwierćwiecze?  – 18 czerwca 2009 Jeśli nie spieprzymy naszej szansy to przed Polską ekonomiczne ćwierćwiecze, które będzie najlepsze od kiluset lat. Mamy niezłą pozycję startową by być najbardziej dynamiczną gospodarką Europy.  Jak na warunki europejskie nasza gospodarka jest co prawda średnio mocno przeregulowana, ale za to średnio lekko zadłużona.

USA – likwidacja zadłużenia poprzez niewypłacalność i inflację.  – 15 czerwca 2009 — Będzie powtórka z lat 70-ych wysoka inflacja i niski wzrost, czyli stagflacja.

Fiskalne możliwości i inflacyjne konsekwencje – 12 maja 2009 –  „Walczenie” z kryzysikiem za pomocą wydawania pieniędzy, których się nie posiada jest najlepszym sposobem na wywołanie kryzysu niewypłacalności państw oraz powrotu wysokiej inflacji znanej z przełomu lat 70-ych i 80-y

Co zrobią Chińczycy z dolarem? – 4 maja 2009 – Wartość dolara zależy od tego jak się zachowają chińczycy. Ameryka nie może na chińczyków za bardzo naciskać, bo ci zdewalują im dolara. Ale Chińczycy skorzystają z tej bronii w ostateczności bo sami bardzo dużo stracą.

Kryzys jako międzynarodowa przepychanka polityczna  – 30 marca 2009 – Każdy kryzys nadmiernego zadłużenia rozwiązuje się dzieląc stratę z niespłaconych długów pomiędzy kredytodawców i kredytobiorców. Jednak nie ma tu prostej matematyki. Siła jednych i drugich wzajemnie na siebie oddziaływuje, by ustalić ile długów się umorzy, ile spłaci i kiedy.

Po kryzysiku dekada niepewności –  12 marca 2009 – Kryzys to dopiero będzie. Czytaj by się dowiedzieć dlaczego.

Inne wpisy w tym temacie:

Kto jest winieni recesji  — 24 stycznia 2009