Gdy obywatele regularnie wybierają z własnego grona tych, którzy sprawują władzę nad innymi obywatelami, oraz regularnie władzę tę im odbierają to dysponują najsilniejszym możliwym sposobem kontroli władzy przez obywateli. Tę kontrolę można zwiększyć poprzez odpowiednie urządzenie państwa. Szczególnie pomocne w zwiększeniu kontroli obywateli nad władzą są: (i) częste wybory, (ii) daleko idący podział władzy, (iii) podwyższona ochrona mniejszości.
W najbliższym czasie powieszę na tej stronie kilka krótkich notatek o tym jak nasze urządzenia polityczne utrudniają obywatelom kontrolę władzy, a zwiększają władzę różnych grup trzymających władzę. Dziś o zaletach częstych wyborów – w Polsce wybory do Sejmu powinny być co dwa lata.
Częste wybory zmuszają polityków do częstego proszenia obywateli o wsparcie. Ojcowie założyciele USA w obawie przed korupcją i wyobcowaniem przedstawicieli od wyborców początkowo chcieli przeprowadzać wybory do kongresu co roku. Uznali jednak, że ze względu na duży rozmiar ich kraju oraz czas potrzebny na przejazd z okręgów wyborczych do stolicy wybory powinny odbywać się co dwa lata. Tak jest do dziś dzień. W USA wybory do kongresu odbywają się co dwa lata w z góry znanym terminie. Natomiast w Polsce, gdzie każdy rząd wyczerpuje swój kapitał polityczny i chęć działania po roku lub dwóch wybory do Sejmu mamy co cztery lata, lub w innym terminie jeśli miłościwie nam panujący uznają to za konieczne:
Częstotliwość wyborów władz wykonawczych i ustawodawczy w Polsce i w USA
* Senat USA jest ciałem stałym – nie ma kadencji. Kadencja pojedyńczego senatora trwa 6 lat. A co dwa lata wybiera się 1/3 senatorów.
** Kadencja Sejmu i rządu polskiegow zależności od decyzji posłów wynosi od kilku dni do czterech lat.
Termin wyborów w Polsce jest nie tylko co do zasady odległy, ale również jest w praktyce uznaniowy, bowiem w zupełności zależy od decyzji polityków. Nie mamy jednego konkretnego terminu w którym wybory muszą się odbyć. Większość Sejmowa w liczbie 2/3 posłów jest władna w każdej chwili ogłosić wybory. Jedynym ograniczeniem polskich polityków, jest to że wybory muszą się odbyć nie później niż w dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. Istnieją też inne sytuacje w których politycy mogą skrócić kadencję Sejmu. Na przykład jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Za każdym razem, gdy zbliża się czas wyborów przywódcy rządzącej w Polsce większości kombinują jaki termin wyborów maksymalizuje ich szanse wyborcze.
Natomiast w USA od 1845 wybory federalne (izba reprezentantów, senat, prezydent) muszą się odbyć w konkretnym dniu, wyznaczonym w roku parzystym (co dwa lata do kongresu i co cztery lata na prezydenta) na wtorek następujący po pierwszym poniedziałku w listopadzie. Ani rządzący, ani opozycjni politycy amerykańscy nie mają tu pola manewru. Wybory w USA odbywają się w ten jeden konkretny z góry wyznaczony dzień.
Wyznaczenie wyborów do kongresu na co dwa lata, oraz na prezydenta sprawującego pełnię władzy wykonawczej co cztery lata nie jest przypadkiem. Jest to mechanizm oddający obywatelom władzę nad prezydentem. W USA wyborcy mogą co dwa lata zmienić skład władzy ustawodawczej i zablokować niepopularnemu prezydentowi możliwość uchwalania ustaw w kongresie wprowadzając do kongresu większość z innej partii niż prezydencka, lub wręcz zdecydować o tym, że przez całą kadencję prezydent będzie musiał pozyskiwać do współpracy kongres zdominowany przez inną partię niż jego własna partia:
Wynik wyborów do władz wykonawczych i ustawodawczych w USA w XX wieku
Zilustrowane powyżej częste wybory w USA oraz nakładanie się na siebie nierównych długości kadencji amerykańskiej władzy wykonwaczej i ustawodawczej są przykładem jednego z wielu sposobów podziału władzy i poddaniu jej pod kontrolę obywateli. Jest to rodzaj mechanizmu, który w Polsce istnieje tylko w szczątkowej formie, o czym napiszę już niedługo… C.D.N.
